Ηρώον στα Αυγώνυμα
7α./71 Διάσελο Προβατά
Το διάσελο είναι 20 λεπτά μέσω μονοπατιού από τη Νέα Μονή. Μετά τον δημόσιο δρόμο Χίου Αυγωνύμων υπάρχει μονοπάτι αριστερά σε ένα ίσιωμα ανάμεσα σε πεύκα και μελίσσια. Αρχικά είναι καλοσχηματισμένο αλλά οι ανθρώπινες παρεμβάσεις και η έλλειψη συντήρησης συνετέλεσαν στην βαθμιαία εξαφάνιση των αντιστηρίξεων από ξερολιθιά και τον εκφυλισμό του σε απλό χωμάτινο ίχνος.
Το μονοπάτι διασχίζει το μεγαλύτερο σωζόμενο πευκοδάσος της Χίου και μας προσφέρει στα πρώτα 300 μέτρα εκπληκτική θέα προς τον Ανάβατο και τον κάμπο του. Αφού τελειώσουν οι «φουρκέτες», το μονοπάτι εισχωρεί για τα καλά μέσα στο πυκνό πευκοδάσος. Η διαδρομή είναι κατάλληλη για οποιοδήποτε εποχή του χρόνου και ειδικά για το καλοκαίρι, λόγω της δροσιάς των σκιερών δέντρων. Νεαρά πευκάκια έχουν φυτρώσει ακριβώς επάνω στο μονοπάτι και μας αναγκάζουν περιστασιακά να παρεκκλίνουμε της διαδρομής. Μετά από 20 λεπτά θα συναντήσουμε δασικό χωματόδρομο, τον οποίο θα διασχίσουμε κάθετα ακολουθώντας τα σημάδια και μετά από τρία λεπτά θα τον ξαναδιασχίσουμε πάλι κάθετα. Πέντε λεπτά αργότερα, θα τον ξαναβρούμε και θα τον διασχίσουμε για τελευταία φορά. Το μονοπάτι μας και ο δασικός δρόμος καταλήγουν στο ίδιο σημείο και αυτός είναι ο λόγος, που όταν μετά από 20 λεπτά τον ξαναβρούμε μπροστά μας μέσα στην ρεματιά θα τον ακολουθήσουμε για τα τελευταία 500 μέτρα της διαδρομής μας. Θα αγνοήσουμε την διασταύρωση προς τα δεξιά και θα συνεχίσουμε άλλα 200 (διακόσια) μέτρα ευθεία για να συναντήσουμε τελικά τον επαρχιακό δρόμο Αυγώνυμα – Ανάβατος στο νότιο άκρο του κάμπου του Ανάβατου.
7β. Αυγνώνυμα και το Ηρώον στα Αυγώνυμα
Ένα Μεσαιωνικό γραφικό χωριό με παράξενο όνομα, μοναδικά χτισμένο πάνω σε ένα βραχώδη λόφο ανάμεσα σε πευκοδάσος. Τα πέτρινα σε σχήμα κύβου σπιτάκια, τα στενά δρομάκια και η λιθόστρωτη πλατεία είναι κάποια από τα χαρακτηριστικά του. Αυτό που το κάνει να ξεχωρίζει είναι ο τρόπος που έχει οικοδομηθεί, βασισμένος στην ανάγκη να προστατευθούν οι κάτοικοι από τις επιδρομές των πειρατών στα μεσαιωνικά χρόνια. Αυτός είναι και ο λόγος που τα πέτρινα σπίτια είναι χτισμένα με μικρά παράθυρα, ώστε να μην μπορεί κάποιος να δει μέσα από αυτά ή να περάσει.
Η θέα από τα Αυγώνυμα είναι μαγευτική, καθώς από τη μία πλευρά βρίσκεται το Αιγαίο πέλαγος και τα Ψαρά και από την άλλη ένα κατάφυτο περιβάλλον. Η μοναδική κρυστάλλινη παραλία της Ελίντας είναι μόλις 10 λεπτά από τον οικισμό. Στο χωριό υπάρχουν παραδοσιακοί ξενώνες, και ταβέρνες με καλή τοπική κουζίνα και νόστιμους μεζέδες. Τα Αυγώνυμα είναι ένας από τους πιο γνωστούς γαστρονομικούς προορισμούς στο νησί.
Κοντά στο χωριό των Αυγωνύμων υπάρχει ηρώο σε ανάμνηση των πεσόντων ηρώων της περιοχής. Το μνημείο χτίστηκε το 2011 και είναι αφιερωμένο σε όλους τους κατοίκους του χωριού, που θυσιάστηκαν για την ελευθερία της Χίου. Σε τετράγωνη πέτρινη βάση στηρίζεται μία άμορφη συμπαγής μάζα, από την οποία εκφύεται έναν μαρμάρινος σταυρός. Στην πέτρινη βάση σε μαρμάρινη επιγραφή διαβάζουμε:
«ΑΓΗΡΩ ΤΟΔΕ ΧΑΡΙΤΟΣ ΣΗΜΑ ΑΥΓΩΝΥΜΟΥΣΙΟΙΣ ΘΑΝΟΥΣΙ ΠΙΣΤΕΩΣ ΤΕ ΚΑΙ ΠΑΤΡΗΣ ΧΑΡΙΝ.».